Τάση πραγμάτωσης & αυτοπραγμάτωση

Ο Maslow (1968) τοποθέτησε την πραγμάτωση στην κορυφή μιας πυραμίδας αναγκών του ανθρώπου. H πυραμίδα ξεκινά με τις βασικές ανάγκες για τη διαβίωση και επιβίωση του ανθρώπου, όπως το φαγητό και η ασφάλεια του και καθώς ανεβαίνει εμφανίζεται η αίσθηση του ανήκειν, η αυτοεκτίμηση κλπ. Σύμφωνα με τη θεωρία του κάποιος μπορεί να εστιάσει στην πραγμάτωση του, μόνο όταν έχουν εκπληρωθεί ικανοποιητικά τα προηγούμενα επίπεδα της πυραμίδας.

Ο Rogers (1959) από την άλλη περιέγραψε την τάση πραγμάτωσης διαφορετικά, ως μια βιολογική δύναμη που κινητοποιεί τους ζωντανούς οργανισμούς να διατηρηθούν και να αναπτυχθούν. Μέσα στη διαδικασία ανάπτυξης περιλαμβάνεται η διαφοροποίηση του εαυτού και ο προσανατολισμός προς την αυτονομία και την ανεξαρτητοποίηση από τον εξωτερικό έλεγχο. Η τάση πραγμάτωσης δημιουργεί ένταση στον οργανισμό καθώς για να αναπτυχθεί αναζητά εμπειρίες που θα βοηθήσουν σε αυτό του τον σκοπό. Είναι η τάση του οργανισμού να πάει προς το φως και ο Rogers το εξήγησε με το παράδειγμα των φυτών που πάντα προσπαθούν να στραφούν προς το φως για να αναπτυχθούν.

Τι είναι όμως η αυτοπραγμάτωση και πως αυτή μπορεί να περιπλέξει την αναπτυξιακή και έμφυτη αυτή διαδικασία του εαυτού;

Αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως εαυτό, κατά την προσωποκεντρική θεωρία, έχει διαμορφωθεί μέσα από μια διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης που ξεκινάει να λειτουργεί στον κάθε ένα μας από τη στιγμή της γέννησης του. Μαθαίνουμε ποια συμπεριφορά είναι αποδεκτή και ποια απορριπτέα παρατηρώντας και αξιολογώντας τις αντιδράσεις των γύρω μας (Merry, 2001). Έχοντας την ανάγκη να εισπράξουμε αποδοχή τείνουμε να προσαρμόζουμε τις συμπεριφορές μας κατά τέτοιον τρόπο για να το καταφέρουμε. Έτσι, όταν ένα παιδί κλαίει και το περιβάλλον του απορρίπτει αυτή τη συμπεριφορά, τότε το παιδί επειδή έχει την ανάγκη να είναι αποδεκτό, αξιολογεί την εμπειρία αρνητικά και αρχίζει να απορρίπτει ή να διαστρεβλώνει την εσωτερική, οργανισμική του ανάγκη που συνδέεται και εκφράζεται με το κλάμα του. Με αυτό τον τρόπο, αυτό που κερδίζει είναι να διατηρήσει την αυτοεικόνα του, που λέει «αξίζω, όταν δεν κλαίω» και όσο το πετυχαίνει με αυτούς τους όρους, τόσο λειτουργεί και ικανοποιείται η αυτοπραγμάτωσή του.

Τι συμβαίνει λοιπόν με την εγγενή και έμφυτη τάση πραγμάτωσης που σπρώχνει τον οργανισμό προς το φως και προς την ανάπτυξη του;

Αυτό είναι το σημείο που δημιουργείται στον άνθρωπο η ασυμφωνία, η οποία είναι η εσωτερική ένταση που δημιουργεί την ψυχική διαταραχή ή ανισορροπία. Η τάση πραγμάτωσης ωθεί, κινητοποιεί και κατευθύνει προς τη διεύρυνση, προς την ανάπτυξη, προς την ανεξαρτητοποίηση και προς την αλλαγή ενώ η τάση αυτοπραγμάτωσης τείνει να σπρώχνει από τη μεριά της προς τη διατήρηση της αυτοεικόνας με τους εσωτερικευμένους όρους αξίας. Αυτή η εσωτερική ένταση και η ασυμφωνία, που σε κάθε άνθρωπο εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο, είναι συνήθως η χρονική στιγμή που κάποιος αναζητά θεραπεία. Μέσα από την προσωποκεντρική θεραπευτική σχέση, νιώθοντας ασφάλεια και αποδοχή, ο πελάτης μπορεί να βιώσει την οργανισμική του εμπειρία χωρίς άμυνα και με αυτό τον τρόπο να επαναξιολογήσει το βίωμα του.

Κάποιοι ίσως βλέπουν τη θεραπεία μόνο ως μια διαδικασία αυτεπίγνωσης και αυτό-αποδοχής. Αυτό, όμως είναι μόνο ένα μέρος της. Ο Rogers (1977) είπε ότι η τάση πραγμάτωσης είναι αυτό που αποκαλούμε ζωή και η απουσία ή παρουσία της δείχνουν αν ένας οργανισμός είναι νεκρός ή ζωντανός (σελ. 239). Επίσης την περιέγραψε ως κάτι που κινείται και όχι στατικό, κάτι που έχει συγκεκριμένη κατεύθυνση και σκοπός της είναι η εκπλήρωση της ανάπτυξης του οργανισμού (Bower, 2000). Η θεραπεία λοιπόν ξεκινά όταν η αυτοπραγμάτωση αρχίσει να συγκλίνει με την τάση πραγμάτωσης του οργανισμού. Όταν αρχίσει να συμφωνεί και να ισορροπεί ο οργανισμός του ανθρώπου σε όλα τα επίπεδα, όχι μόνο με το να βιώσει ολοκληρωτικά την εσωτερική του εμπειρία και να την αποδεχτεί, αλλά ακολουθώντας και υποστηρίζοντας πλέον την τάση πραγμάτωσης του, η οποία τον οδηγεί πάντα προς την ανάπτυξη του, άρα και στην αλλαγή.

Σπανού Θωμαΐς

Βιβλιογραφία:

Bower, D (2000). The person centered approach: Applications for living. IUniverse.

Maslow, A. H. (1968). Toward a psychology of being. New York: Guilford

Rogers, C. R. (1959). A theory of therapy, personality, and interpersonal relationships, as developed in the client-centered framework. In S. Koch (Ed.), Psychology: A study of a science (Vol. III). New York: McGraw- Hill

Rogers, C. R. (1977). Carl Rogers on personal power. New York: Delacorte Press

Merry, T. (2001). Πρόσκληση στην Προσωποκεντρική Προσέγγιση. Εκδόσεις Καστανιώτη: Αθήνα